Carl Gotthard Langhans

Szczegóły

Kategoria: Wrocławianie

Utworzono: niedziela, 12, maj 2013 22:00

Arleta

Carl Gotthard Langhans urodził się 15 grudnia 1732 r. w Landeshut, czyli - obecnie - Kamiennej Górze. Jego ojciec pracował jako nauczyciel w szkole ewangelickiej. W 1737 r. Gottfried Langhans (ojciec) został powołany na prorektora gimnazjum ewangelickiego w Świdnicy i cała rodzina przeprowadziła się do tego miasta. Od 1741 r. Carl uczęszczał do szkoły, w której uczył jego ojciec.

W maju 1753 r. Langhans rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Halle. W tamtych czasach prawo dawało możliwość kariery w różnych zawodach, szczególnie na stanowiskach urzędniczych. Poza tym uczęszczał na dodatkowe zajęcia, m.in. z matematyki, kursy języków obcych czy rysunku. Nie ma jednak dokładniejszych informacji na temat jego studiów. Wiadomo tylko, że po ich zakończeniu wrócił na Śląsk i objął posadę prywatnego nauczyciela jednego z synów wrocławskiego hrabiego Matuschki. W ten sposób Langhans poznał księcia Adriana von Hatzfeldta, właściciela zamku Trachenberg (Żmigród). Von Hatzfeldt zatrudnił Langhansa do nadzorowania przebudowy swojej posiadłości. Od 1764 r. opiekował się właściwie wszystkimi nieruchomościami Hatzfeldtów. Z pewnością pomogło mu to w dalszej „budowlanej karierze”. Również w 1764 r. zlecono mu prace przy odbudowie kościoła w Głogowie (zniszczony w pożarze).

Z Głogowa Langhans musiał wracać do Wrocławia, ponieważ tu w 1760 r. rozpoczęła się odbudowa spalonej rezydencji Hatzfeldtów przy Albrechtstrasse. Adrian von Hatzfeldt wysłał Langhansa do Austrii, Włoch i Francji, aby „podpatrywał” tam sposoby wyposażenia wnętrz i dekoracji zewnętrznych. Po powrocie i wdrożeniu swoich pomysłów do odbudowy pałacu Hatzfeldtów stał się jednym z najbardziej znanych śląskich architektów.

Dostawał zlecenia od inwestorów prywatnych, ale także na prowadzenie inwestycji publicznych. Jedno z istotniejszych zadań otrzymał w 1767 r. i dotyczyło ono odbudowy spalonej w czasie „wojny siedmioletniej” rezydencji biskupów na Ostrowie Tumskim (ul. Katedralna). Fakt zlecenia takich prac protestanckiemu architektowi można tłumaczyć jego bliskimi związkami z przedstawicielami katolickiej szlachty oraz wspomnianymi Hatzfeldtami i Matuschkiem. Dwadzieścia lat później budynek spłonął ponownie, a kolejną odbudowę przeprowadził uczeń Langhansa, Carl Gottfried Geißler, odwołując się do stylu swojego mistrza. Po „wojnie siedmioletniej” król zlecił wzmocnienie Festung Breslau, czym również zajął się Langhans. Do 1776 r. zgodnie z jego planami po północnej stronie Ostrowa powstał bastion z nową bramą. Z kolei wrocławska izba handlowa zleciła architektowi budowę ich reprezentacyjnej siedziby, tzw. Zwinger na Przedmieściu Świdnickim, w miejscu wcześniejszej strzelnicy.

Pierwszym budynkiem przemysłowym zaprojektowanym przez Langhansa była z kolei rafineria cukru budowana w latach 1770 - 1772 (przy obecnej ul. ks. Witolda). W specjalnej hali mieściło się 10 ogromnych kotłów, obok niej zaś znajdowało się pomieszczenie dla 60 robotników. Budynek spłonął w 1826 r. Na podstawie tych samych planów zbudowano kolejną rafinerię - w Jeleniej Górze.

Kiedy w marcu 1775 r. zmarł dyrektor urzędu ds. budownictwa (na całą prowincję), hrabia von Hoyn polecił królowi Fryderykowi II na to stanowisko właśnie Carla G. Langhansa. Król zgodził się i w ten sposób Langhans objął najważniejsze stanowisko (w zakresie budownictwa) w prowincji śląskiej. Zakres jego kompetencji obejmował nie tylko miejskie budynki, ale także ulice, mosty i budowle wodne. Wysłano go także - za pieniądze z miejskiej kasy - na „wycieczkę” po Holandii, Francji i Anglii. A wszystko po to, aby mógł lepiej wykonywać obowiązki służbowe. Holandia bowiem od stuleci była podziwiana za system kanałów, śluz i mostów, Anglia wyprzedzała inne kraje w zakresie budowli przemysłowych oraz ogrodów, a Francuzi pokazywali, jak należy odnawiać obiekty architektury. Podróż trwała 248 dni…

W tym czasie Langhans miał już ponad 40 lat, dzięki zajmowanej posadzie był zabezpieczony finansowo. Jego narzeczona, Anna Elisabeth Jaeckel, pochodziła z poważanej we Wrocławiu rodziny prawniczej. Sama była malarką, kształciła się w berlińskiej Akademii Sztuki. Ich ślub odbył się 11 sierpnia 1777 r. w ewangelickim kościele pw. św. Marii Magdaleny. Zamieszkali w mieszkaniu przy Katharinenstrasse (ul. św. Katarzyny). Pięć lat później Anna Elisabeth odziedziczyła mieszkanie rodziców przy Albrechtstrasse, dokładnie naprzeciwko pałacu Hatzfeldtów, dzięki czemu Langhansowie mogli mieszkać wygodnie wraz z trójką swoich dzieci. Ponadto mieli letni domek na przedmieściach Wrocławia, we wsi Grüneiche (obecnie Dąbie).

Można też określić Langhansa wynalazcą :) Po tym jak w Londynie widział maszynę parową J. Watta, próbował zastąpić węgiel kamienny tańszym drewnem. Skonstruował maszynę pozwalającą na osuszanie sztolni kopalnianych i zaprezentował ją przed urzędem górniczym w Tarnowskich Górach. Ulepszył drewniane konstrukcje dachowe i stosował je w kolejnych swoich projektach architektonicznych. Ponadto nadzorował prace budowlane w Kluczborku (wówczas Kreuzburg), gdzie powstał dom dla robotników i ubogich; w Brzegu (Brieg an der Oder) zaprojektował budynki dla cesarskiego garnizonu (przy obecnej ul. Stare Koszary). Stale także realizował zlecenia prywatne. We Wrocławiu bankier Gideon von Pachaly zlecił Langhansowi budowę reprezentacyjnego pałacu przy Rossmarkt (ul. Szajnochy 10) w centrum miasta, z kolei dla hrabiego Maximiliana Mielzynskiego w Pawłowicach niedaleko Leszna nadzorował prace przy jego zamku (choć w tym przypadku nie można dokładnie stwierdzić, jak wiele prac wykonano na podstawie projektów Langhansa).

W 1782 r. Langhans otrzymał zadanie budowy swojego pierwszego teatru - budynek wrocławskiego teatru Kömedienhaus Zur Kalten Asche miał ustąpić miejsca większemu i nowocześniejszemu obiektowi. W projekcie przewidziano kształt elipsy, aby zapewnić najlepszą widoczność i słyszalność z możliwie największej liczby miejsc. Ostatecznie powstało 800 miejsc na widowni, dzięki czemu był to jeden z największych teatrów w całych Niemczech. Budynek zobaczył nowy król, Fryderyk Wilhelm II, miłośnik muzyki i teatru. Docenił pracę Langhansa i zaproponował mu przebudowę berlińskiej opery, a później także teatru pałacowego w Charlottenburgu. Od 1788 r. Langhans sprawował urząd królewskiego architekta w Berlinie. Wkrótce przeprowadziła się tam cała jego rodzina, dom przy Albrechtstrasse musieli sprzedać, za to rozbudowali willę w Dąbiu.

Najbardziej znane projekty Carla Gottharda Langhansa: Brama Brandenburska w Berlinie, zamek Rheinsberg, zamek, urządzenie parku i herbaciarni w Brzegu Dolnym, kościoły ewangelickie w Jeleniej Górze, Dzierżoniowie, Ziębicach, Głuszycy, Zagrodnie, Żeliszowie i Wałbrzychu, zamek w Samotworze, Mohrenkolonnaden (arkady przed wejściem do budynków Ministerstwa Sprawiedliwości i Uniwersytetu Humboldta), Pałac Marmurowy w Poczdamie, budowle parkowe w poczdamskim Neuer Garten, itd. :)

Ostatnie 6 lat życia Langhans spędził we Wrocławiu, a dokładnie – w swojej podmiejskiej willi. Umarł właśnie w tym domu 1 października 1808 r.

W tekście wykorzystano zdjęcia z książki F. Grundmanna "Carl Gotthard Langhans (1732 - 1808). Lebensbild und Architekturführer".